Bilimsel araştırma etiği ilkeleri
Hacettepe Üniversitesi tarafından 04.01.2006 tarihinde kabul edilmiş olan Araştırma ve Yayın Etiği İlkelerinde belirtildiği gibi, kurumda görev almakta olan öğretim elemanlarının araştırmanın planlanması, yürütülmesi, sunulması ve yayınlanmasında aşağıdaki temel etik ilke ve standartlara göre davranmaları beklenir (Hacettepe Üniversitesi Araştırma ve Yayın Etiği İlkeleri, 2006):
Dürüstlük: Bilim adamları, bulguları veya sonuçları saptırmamalı, yalanlara dayandırmamalı ve yanlış sunmamalıdır. Araştırmada her açıdan nesnel, tarafsız ve dürüst olmaları gerekir. Bu ilke bilimin en önemli kuralıdır çünkü bu ilkeye uyulmazsa, bilim hedefine ulaşamayacaktır.
Dikkat: Bilim adamları, araştırmalarında özellikle de sonuçlarını sunarken, hatalardan kaçınmalıdırlar. Bu yüzden de araştırmalarının her aşamasında dikkatli olmalıdırlar. Deneysel, yöntemsel hataları ve insani hataları en aza indirmelidirler. Bilim adamları kendi kendini kandırmadan, taraflıktan ve menfaat çatışmalarından uzak durmalıdırlar. Dikkat, bilim adamları arasındaki işbirliğini, güveni ve bilimsel kaynakların kullanımındaki verimi arttırmada önemlidir.
Açıklık: Bilim adamları verileri, sonuçları, yöntemleri, fikirleri, etkinlikleri ve araçları paylaşmalıdır. Başka bilim adamlarının çalışmalarını değerlendirmelerine izin vermeli ve eleştiriye açık olmalıdırlar. Bilgi bu şekilde çoğalacaktır.
Özgürlük: Bilim adamları, herhangi bir sorun veya hipotez üzerine araştırma yapmakta özgür olmalıdır. Yeni fikirler ortaya koyup eski fikirleri eleştirmelerine olanak tanınmalıdır. Öncelikle, özgürlük, bilim adamlarının yeni fikirler üretmelerine ve yeni sorunlar üzerinde çalışmalarına olanak vererek bilimin ilerlemesinde önemli bir rol oynar. İkincisi, fikir özgürlüğü, bilimsel yaratıcılığı kamçılamakta önemli bir yere sahiptir.
Eğitim: Bilim adamları, geleceğin bilim adamlarını eğitmeli ve onlara iyi ve doğru bilimin nasıl yapılacağını öğretmelidir. Bilim adamlarının tek sorumluluğu geleceğin bilim adamlarını yetiştirmek değildir. Aynı zamanda halkı eğitmeli ve bilim hakkında bilgilendirmelidir. Yetiştirme, örnek olmayı, uygulamayı ve çıraklığı içeren gayri resmi bir öğretim biçimidir; çeşitli yetenekler kazandırmayı ve bilimi sezgisel olarak kavratmayı amaçlar. İyi eğitim görmüş bir bilim adamı, konusu hakkında, kitaplarda ve derslerde öğrenebileceğinden çok daha fazlasını bilir.
Toplumsal Sorumluluk: Bilim adamlarının içinde yaşadıkları topluma karşı sorumlulukları vardır. Bilim adamları araştırmalar yaparken topluma karşı sorumluluk yüklenmektedirler. Bilim adamları, araştırmaların önceden bilinmeyen sonuçlarından sorumlu olmasalar da, beklenen sonuçlardan sorumludurlar. Başkalarına karşı yararlılık, iyilik, hizmet gibi sorumlulukları olan toplumun birer bireyidirler. Topluma zarar vermemek bilim adamlarının mesleki görevleridir.
Yasallık:
Araştırma aşamasında, bilim adamları çalışmalarıyla ilgili yasalara uymalıdır. Yasalara uymak bilim adamları da dahil olmak üzere tüm insanların ahlaki görevidir. Bilim adamları yasalara uymadığı zaman bilim zarar görebilir.
YORUMLAR