İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’na
 
            Kırşehir Yüksek Güvenlikli Ceza İnfaz Kurumu’nda tutulmakta olan Mehmet Çoban isimli tutuklu, yargılaması sonucunda müebbet hapis cezası almış ve 8 yıl 2 aydır tutukludur. Dosyası Yargıtay aşamasında olan Mehmet Çoban, daha önce Yozgat 1 Nolu T Tipi Cezaevi’nde tutulmuştur. 20.02.2023 tarihinde, Kırşehir Yüksek Güvenlikli Ceza İnfaz Kurumu’na sevk edilmiştir. Ailesi ve kendisinin yaptığı başvurulardan ağır sağlık sorunları olduğu, ameliyat ve tedavi olması gerektiğine dair sağlık raporları olmasına rağmen bugüne kadar kaldığı cezaevlerinde hastane sevklerinin yapılmadığı anlaşılmıştır. Aynı zamanda kalmış olduğu cezaevinde yakın tarihlerde olmak üzere 2 kez intihar girişiminde bulunmuş, psikiyatri servisinin görüş ve raporlarına göre tekli hücrede tutulması sakıncalı olduğu halde, şu anda tekli hücrede, avlusuz ve havalandırması kısıtlı koşullarda tutulmaya devam edilmektedir.
            Mehmet Çoban ve ailesinin tarafımıza ve çeşitli insan hakları alanında çalışan kurumlara başvurusu olmuştur. Özgürlük İçin Hukukçular Derneği, yapılan başvurular üzerine 14.11.2023 tarihinde Mehmet Çoban’ın hak ihlali iddialarına dair tespit ve gözlemleryapmak üzere cezaevi ziyareti yapmış ve tutuklu ile görüşme sağlamıştır. Ziyareti yapan avukatın gözlemlerini ve tutuklunun beyanlarını içeren aktarımları şu şekildedir:
“Ailesi tarafından derneğimiz (ÖHD) Ankara şubesine yapılan başvuru sonrası, ağır hak ihlalleri iddialarına ilişkin tutuklu Mehmet Çoban ile 13 Kasım 2023 tarihinde tutuklu bulunduğu Kırşehir Yüksek Güvenlikli Cezaevi’nde avukat görüşü yapılmıştır.
MEHMET ÇOBAN : 1991 –Viranşehir doğumlu olup – müebbet hapis cezasına çarptırılmış ve halen hüküm özlüdür. Dosyası Yargıtay inceleme aşamasındadır.  8 yıl 2 aydır tutukludur. Şu anda Kırşehir YGC Tipi cezaevinde tekli odada E2-9 nolu kısımda kalmaktadır.
Kırşehir YGC’ne 20.02.2023 tarihinde Yozgat 1 Nolu T Tipi Cezaevi’nden sevk edilmiştir. Yüzünde, sol taraf çene kemiği dokusunda, tutuklanma öncesi yaralanma sonucunda olduğunu beyan ettiği, büyük oranda doku kaybı bulunduğu görülmüştür. 16 dişinin olmadığı görülmüştür. Yüzünün ve çenesinin bir kısmının olmaması nedeniyle yemek yiyemediği, yemeği çiğnemeden yutmak zorunda olmasına bağlı ağır beslenme ve sindirim sorunları yaşadığını beyan etmiştir. Öncelikle bu sağlık sorunları ile ilgili ameliyatlarının yapılması için başvurularda bulunmuş, ancak Yozgat Cezaevi’nde tedavisi yapılmamıştır. Gazi Üniversitesi çene ve diş cerrahisi hekimi, tutukluya diş protezi yapılmasını uygun görmüş ancak bir türlü sevk işlemi yapılmadığından tedavisi yapılmayınca açlık grevine girmiştir. Yozgat TTipi Cezaevinde iken avlusu olan koğuşta kalmıştır.
Başvurucu tutuklunun Yozgat Şehir Hastanesi Psikiyatri Bölümü’nden aldığı ve sürekli kapalı ortamda kalamayacağına dair (mutlaka avlusu olan bir mekanda kalması –bir dış ortama açılan ve gün içinde dışarı –açık havaya teması olması gereken-) sağlık raporu bulunmaktadır. Sürekli kapalı yerde kalma sorunu bulunan tutuklu Yozgat’ta açlık grevi sonrası da tekli bölüme alınmıştır. 8 Aralık 2022’de tekli ve kapalı hücrede kaldığından dolayı intihar girişiminde bulunmuş, psikiyatri servisi tek ve sürekli kapalı yerde kalamayacağını ifade edince koğuşa geri alınmıştır. Kendi beyanına göre; tekli ve kapalı (avlusu ve açıldığı bir mekan bulunmayan odada) yaşamdan kopmakta, nefes alamamakta ve kendi yaşamına son verme arayışında olmaktadır. Bu durum doktor tanısı ile sabittir. Buna rağmen belirtilen cezaevinden Kırşehir YGC’ye sevk edilerek, sürekli olarak tek başına kaldığı ve havalandırma avlusunun başka katta bulunduğu, günde sadece 1,5 saat havalandırmaya çıkarıldığı odada tutulmaya başlanmıştır. Başvurucu için yaşamsal risk barındıran ve ciddi ölümcül sonuçları bulunan cezaevinde kalmasının son derece ağır sonuçları olacağı anlaşılmaktadır.
Başvurucu belirtilen psikolojik rahatsızlığı nedeniyle kalmakta olduğu YGC tipi cezaevinde 2 defa intihar girişiminde bulunmuştur: 29 Eylül 2023 tarihinde ilaç içmek suretiyle, 8 Ekim 2023 tarihinde bileklerini kesmek suretiyle yaşamına son vermek istemiştir. 29 Eylül’deki girişimi sonrası 4 gün Kırşehir Eğitim Araştırma Hastanesi’nde yoğun bakım servisinde kalmıştır.  Kapalı olan ve avlusu bulunmayan tekli odada yaşamdan koptuğunu, ayakta dahi duramadığını, nefes alamadığını beyan etmekte, acil yardım başvurusunda bulunmaktadır. Koğuş tipi veya avlusu olan odada kaldığı sürelerde bu sorunu yaşamadığını ve buralarda kalabildiğini anlatmıştır. Tek talebinin YGC avlusuz odadan çıkarılmak olduğunu ifade etmekte, sevk talebine ise cezaevinin – idari gözlem kurulunun olumsuz kanaati nedeniyle – gerekçesiz olarakred kararı verildiğini belirtmektedir.
24 Ekim 2023 tarihinde saat 02-03 arasında belirtilen sağlık sorunu nedeniyle bunalım yaşayınca kapıya vurarak kendisini odadan çıkarmalarını istemiştir. Yardım isteyen bu çağrısına karşılık baş memur ve birkaç memur kamera ile odaya girmişler başta konuşur gibi davranmışlardır. Daha sonra kamera olmadan ikinci defa odaya gelerek kendisini kamera görmediği yatak kısmına ittiklerini,zaten nefes almakta zorlanıp yardım isterken kafasını kolları arasına alarak darp ettiklerini iddia etmiştir. Konu ile ilgili şikayetlerine bir cevap alamamış, ailesi CİMER üzerinden başvurular yapmış, kendisinin idareye verdiği dilekçesi de halen sonuçlanmamıştır. Hala kolunda bileğindeki yara izleri bulunduğu görülmüştür.
Yaptığımız gözlemde de ifade ettiği sağlık sorununun –zaten bu konuda psikiyatri raporu vardır- sevk edildiği tip cezaevinde ciddi ve ölümcül sonuçlar doğurma tehlikesi olduğu anlaşılmıştır. Yine kendisine verilen antidepresan ve diğer ilaçların durumunu daha da kötüleştirdiği, fiziksel tutulma mekanının değiştirilmesi gerekirken ilaçtan sonuç almadığı kendi ifadesi ve gözlemimizle anlaşılmıştır.
Kırşehir Yüksek Güvenlikli Cezaevi’nde en az 20 defa psikiyatri servisi ile görüşmüş ancak koşulları halen değiştirilmemiştir. Somut ölüm tehlikesi altında olan tutuklu için gerekli sevk işleminin derhal yapılması hayati önemdedir.”
Yukarıdaki rapordan da anlaşılacağı üzere, tutuklu Mehmet Çoban’ın ağır derecede fiziki ve psikolojik sağlık problemleri bulunmakta, buna rağmen hayati risk içeren tutulma koşulları değiştirilmemekte ve ihtiyacı olan tedavi sağlanmamaktadır.
5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunu’na göre; ceza infaz kurumlarında mahpusların yaşam hakları ile beden ve ruh bütünlüklerini korumak üzere her türlü koruyucu tedbir alınmalıdır.Mahpusların, ceza infaz kurumlarında tutulduğu süre içerisindesağlığa erişim hakkı en temel haklarından birisidir. Adalet Bakanlığı veSağlık Bakanlığı bu hakkı karşılamak ile yükümlüdürler.
5275 sayılı kanununun 71. Maddesine göre; mahpus, beden ve ruh sağlığının korunması, hastalıklarının tanısı için muayene ve tedavi olanaklarından, tıbbî araçlardan yararlanmahakkına sahiptir. Bunun için mahpus öncelikle kurum revirinde, mümkün olmaması hâlinde devlet veya üniversite hastanelerinin mahkûm koğuşlarında tedavi ettirilmelidir.Hastaneye sevki zorunlu görülen mahpuslarınmuayene ve tedavileri, bulunduğu yer ya da en yakın tam teşekküllü devlet veya üniversite hastanesinin hükümlü koğuşlarında yapılması gerekmektedir.
Psiko-sosyal sağlıklarıbozuk ve ruhsal sorunları olan mahpusların tedavisinin nerede yapılacağı mevzuatta açıkça tanımlanmıştır. 5275 sayılı İnfaz Kanunu’nun 18. Maddesinde; “Hapsedilme ve diğer nedenlerden kaynaklanan akıl hastalığı dışında ruhsal rahatsızlıkları bulunup da ruh ve sinir hastalıkları hastanelerinde tutulmaları gerekli görülmeyerek infaz kurumlarına geri gönderilenlerin cezaları, belirlenen infaz kurumlarının mahsus bölümlerinde infaz edilir” denmektedir. Bu kanundan da anlaşılacağı üzere daha öncesinde üç kez intihar girişiminde bulunmuş olan tutuklunun, Kırşehir Yüksek Güvenlikli Ceza İnfaz Kurumu’nda tek başına ve havalandırmasız ortamda tutulması açıkça kanuna aykırı ve aynı zamanda kötü muamele yasağının ihlali anlamına gelmektedir.
Tutuklu Mehmet Çoban’ın Anayasa, ulusal mevzuat ve uluslararası sözleşmelerle korunan en temel insan hakkı olan sağlığa erişim hakkı ve boyutu ölçüsünde yaşam hakkı, tedavisinin engellenmesi ve tutulma koşullarıyla ihlal edilmektedir. Aynı zamanda cezaevi personeli tarafından işkenceye uğradığı yönünde ciddi iddiaları bulunmaktadır. Yıllardır süregelen fiziki ve ruhsal hastalıkları, uzman hekimler tarafından sağlık raporuyla tespit ve teyit edildiği, acilen tam teşekküllü bir devlet hastanesinde yatarak tedavi görmesi ve ameliyat edilmesi gerektiği belirtildiği halde bugüne kadar tedavi için sevki yapılmayarak, var olan sağlık sorunlarının artması ve yaşamsal tehlike arz ederek hale gelmesine sebep olunmuştur.
Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetim, Dış Koruma, Hükümlü ve Tutukların Sevk ve Nakilleri ile Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi Hakkında Protokol (Üçlü Protokol) gereğince; hükümlü ve tutukluların sevk ve nakilleri ile sağlık hizmetlerinin Adalet, İçişleri ve Sağlık Bakanlıklarının iş birliğiyle düzenli ve etkili bir şekilde yürütülmesi gerekmektedir. Aynı zamanda hükümlü ve tutukluların sağlığa erişim ve hasta tutsakların tutulma koşullarına dair Mahpuslara Muameleye Dair Birleşmiş Milletler Asgari Standart Kuralları (Nelson Mandela Kuralları)’nın ilk maddesine göre; mahpusların sağlık hizmeti sağlanması, devletin sorumluluğundadır.
 
Tüm bu sebeplerle;

• Yüzünün ve çenesinin sol tarafı olmayan Mehmet Çoban’ınhastaneye sevk, ameliyat ve tedavilerinin sağlanıp sağlanmadığının,
• Gazi Üniversitesi çene ve diş cerrahisi hekimi, tutukluya diş protezi yapılmasını uygun gördüğü halde neden bu tedavinin yapılmadığının,
• Ameliyat ve tedavi haklarının hangi gerekçelerle engellendiğinin,
• 8 yıldan fazladır tutuklu olan kişinin intihar girişimlerine neden olan sebeplerin cezaevinde yaşadıklarıyla hangi ölçüde ilgili olduğunun ve kimlerin sorumluluğu bulunduğunun,
• İntihar girişiminde bulunan ve bunu tekrarlayan tutukluyla ilgili alınması gereken tedbirlerin hangi nedenle alınmadığının ve sorumluların kim olduğunun,
• Güncel psiko-sosyal ve psikolojik durumunun nasıl olduğunun,
• Psikiyatri servisinden önerilen tedavi ve tutulma koşullarının sağlanıp sağlanmadığının,
• Yozgat Şehir Hastanesi Psikiyatri Bölümü’nden verilen, sürekli kapalı ortamda kalamayacağına dair (mutlaka avlusu olan bir mekanda kalması –bir dış ortama açılan ve gün içinde dışarı –açık havaya teması olması gereken-) sağlık raporuna rağmen neden Yozgat’ta tekli hücreye alındığının,
• Hangi gerekçeyle Yozgat T Tipi Ceza İnfaz Kurumu’ndan, Kırşehir Yüksek Güvenlik Ceza İnfaz Kurumu’na sevk edildiğinin,
• Kırşehir YGC’de hangi nedenlerle tekli hücre tipi havalandırmasız odada tutulduğunun,
• KırşeşirYGC’de gardiyanlar tarafından darp edildiğine dair iddiaların,

1. Araştırılması için bir heyetin oluşturulmasını,
2. Heyetin derhal Kırşehir Yüksek Güvenlikli Ceza İnfaz Kurumu’na giderek gerekli incelemelerin yapılmasını,
3. Bu incelemelerde tutuklu Mehmet ÇOBAN ile görüşülüp dinlenmesini,
4. Konuya ilişkin kapsamlı bir rapor hazırlanmasını,
5. Tutuklu Mehmet Çoban’ın hastane sevk ve tedavilerinin acilen sağlanmasını,
6. Tutuklu Mehmet Çoban’ın derhal cezaevinde hasta mahpuslara ayrılan birim veya havalandırması olan, tek başına kalmadığı bir cezaevine alınmasını,
7. Tedavi ve ameliyatının engellenmesinde kasıt veya ihmali bulunan sorumluların, tekli hücrede tutulmasında ve intihar girişimlerinde mesuliyeti bulunan kamu görevlilerinin ve işkence ve kötü muamele suçu işleyen kamu görevlilerinin tespiti ile haklarında yasal işlem yapılması için gerekli girişimlerde bulunulmasını talep ederiz.